GLOBAL
Tết Nguyên Đán là dịp quan trọng nhất trong văn hóa Việt Nam, nơi mọi gia đình sum vầy, hướng về tổ tiên. Và trên bàn thờ ngày Tết, hình ảnh không thể thiếu, không thể thay thế chính là mâm ngũ quả ngày tết. Nó không chỉ là sự trang trí mà còn chứa đựng cả một bầu trời ý nghĩa, mong ước cho một năm mới an lành, sung túc. Cùng Sứ Long Phương tìm hiểu ngay về ý nghĩa, tập tục và cách bày mâm ngũ quả ngày tết sao cho chuẩn truyền thống và đẹp mắt nhất theo văn hóa của ba miền Bắc – Trung – Nam qua bài viết dưới đây nhé!
1. Mâm ngũ quả ngày Tết là gì?
Mâm ngũ quả ngày Tết là lễ vật gồm năm loại trái cây khác nhau, được bày trên bàn thờ vào ngày đầu năm để dâng lên ông bà tổ tiên. Từ xa xưa, số “5” tượng trưng cho ngũ hành (Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ), thể hiện mong muốn sự hòa hợp, bình an và thịnh vượng.
Trong mâm ngũ quả, các loại trái cây không chỉ đẹp mắt mà còn hàm chứa ý nghĩa riêng. Vì thế, cách bày mâm ngũ quả ngày Tết cũng trở thành nghệ thuật mang đậm đặc trưng văn hóa Việt.
2. Ý nghĩa và tập tục của mâm ngũ quả ngày Tết qua các miền
Mỗi vùng miền có phong tục và loại quả khác nhau, dựa trên đặc trưng khí hậu, văn hóa và quan niệm tâm linh.
2.1. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Bắc
Miền Bắc là cái nôi của văn hóa lúa nước, nơi giữ gìn nhiều nét truyền thống cổ xưa. Mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc thường được bày theo phong cách trang trọng, đơn giản và giàu tính biểu tượng.
Các loại quả thường có:
- Chuối xanh (có nải đẹp, ôm lấy các loại quả khác)
- Bưởi hoặc phật thủ
- Táo, lê, đào, cam
- Nho, quýt
Ý nghĩa: Nải chuối xanh tượng trưng cho bàn tay che chở, mong được bình an. Bưởi/phật thủ đặt ở giữa thể hiện phúc lộc dồi dào. Các loại quả khác bổ sung sự may mắn, đủ đầy.
2.2. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Trung
Miền Trung là vùng đất chịu nhiều khắc nghiệt của thiên tai, nên mâm ngũ quả ngày tết miền Trung thường giản dị, không câu nệ, miễn là thể hiện được lòng thành kính và có gì cúng nấy.
Quả phổ biến:
- Thanh long đỏ
- Dưa hấu
- Mãng cầu
- Cam, quýt
- Chuối, dứa
Ý nghĩa: Màu sắc rực rỡ tượng trưng cho may mắn, xua đuổi điều không hay, đồng thời gửi gắm mong muốn ấm no sau những năm tháng thời tiết khắc nghiệt.
2.3. Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam
Mâm ngũ quả miền Nam mang đậm nét đặc trưng của văn hóa sông nước, với cách chơi chữ độc đáo, thể hiện ước muốn về một cuộc sống sung túc, đủ đầy. Các loại quả thường được chọn dựa trên cách đọc lái để tạo thành câu ước nguyện: “Cầu – Dừa – Đủ – Xoài”, có khi thêm “Sung” để cầu sung túc.
Mâm ngũ quả ngày Tết miền Nam bao gồm:
- Cầu: Mãng cầu → mong ước mọi điều như ý.
- Dừa: Gợi sự tròn đầy và dễ dàng.
- Đủ: Đu đủ → cầu mong năm mới không thiếu hụt.
- Xoài: Đồng âm “xài” → xài đủ, sử dụng đủ đầy.
- Sung: Tượng trưng sung túc, sung mãn.
Ý nghĩa: Mâm ngũ quả nhấn mạnh ước nguyện năm mới “có đủ đầy, sung túc, thuận lợi”.
Xem thêm: mâm cơm cúng giỗ đơn giản và đầy đủ 3 miền Bắc, Trung, Nam
3. Cách bày mâm ngũ quả ngày tết theo văn hóa 3 miền
Việc bày mâm ngũ quả ngày tết không chỉ là sắp xếp mà là cả một nghệ thuật. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách bày mâm ngũ quả đẹp và ý nghĩa cho từng vùng miền.
3.1. Bày mâm ngũ quả ngày tết miền Bắc đẹp nhất
Nguyên liệu chuẩn bị
- 1 nải chuối xanh (chuối tiêu hoặc chuối ngự)
- 1 quả bưởi hoặc phật thủ
- Táo đỏ, lê, cam, quýt
- Nho (tím hoặc đỏ)
- Khay hoặc đĩa sứ bày mâm
- Khăn mềm lau trái cây
Cách thực hiện mâm ngũ quả miền Bắc
- Bước 1 – Chuẩn bị trái cây: Lau sạch bụi trên từng quả, tránh rửa nước để giữ lớp phấn tự nhiên và giúp quả lâu hỏng.
- Bước 2 – Xếp nải chuối làm nền: Đặt nải chuối cong vành lên, tạo thế bao trọn mâm. Chuối phải xanh già, cuống tươi.
- Bước 3 – Đặt bưởi hoặc phật thủ vào trung tâm: Bưởi đặt đứng hoặc nằm tùy thế chuối. Nếu dùng phật thủ, đặt sao cho các “tay” hướng ra ngoài.
- Bước 4 – Xếp táo – lê – cam – quýt xen kẽ: Ưu tiên quả tròn, màu đỏ – vàng – xanh để tạo độ hài hòa. Xếp sát vào thân bưởi để tạo khối.
- Bước 5 – Rải nho hoặc quýt nhỏ làm điểm nhấn: Cho nho vào các khe trống để tạo đường viền mềm mại.
- Bước 6 – Điều chỉnh tổng thể: Đảm bảo mâm nhìn cân đối từ mọi góc độ. Không nên để quả dập hoặc quá chín.
Xem thêm: Chia sẻ 30 + mâm cơm gia đình miền Bắc
3.2. Cách bày mâm ngũ quả miền Trung
Nguyên liệu chuẩn bị
- Dưa hấu
- Thanh long đỏ
- Mãng cầu
- Cam, quýt
- Dứa
- Nho hoặc táo
- Khay hoặc đĩa sứ to, lòng sâu
Cách thực hiện mâm ngũ quả miền Trung
- Bước 1 – Chuẩn bị trái cây: Chọn các loại quả có màu tươi: đỏ – vàng – xanh để mâm thêm rực rỡ.
- Bước 2 – Đặt dưa hấu hai bên làm trụ: Dưa hấu to và nặng nên được đặt thấp, tạo thế chắc chắn.
- Bước 3 – Đặt thanh long ở trung tâm: Thanh long đỏ rực tượng trưng sự may mắn, nên đặt nổi bật nhất.
- Bước 4 – Bày cam – quýt – mãng cầu phía trước: Xếp xen kẽ theo chiều cao giảm dần để tạo độ thoải và cân đối.
- Bước 5 – Thêm dứa hoặc táo phía sau để tạo chiều cao: Dứa có tán lá đẹp, giúp mâm quả trở nên nổi bật hơn.
- Bước 6 – Hoàn thiện bằng nho: Nho giúp các khoảng trống trở nên mềm mại, tạo độ đầy đặn.
3.3. Cách bày mâm ngũ quả miền Nam
Nguyên liệu cần chuẩn bị
- Mãng cầu (Cầu)
- Trái dừa
- Đu đủ (Đủ)
- Xoài (Xài)
- Sung
- Có thể thêm: dưa hấu đỏ, nho, táo
- Khay hoặc đĩa sứ lớn (nên chọn khay sứ dày – Sứ Long Phương)
Cách thực hiện mâm ngũ quả miền Nam
- Bước 1 – Lau sạch toàn bộ trái cây: Dùng khăn mềm lau nhẹ, giữ cuống để tăng tính thẩm mỹ.
- Bước 2 – Đặt mãng cầu và dừa làm trụ phía sau: Vì 2 loại quả này lớn và nặng, nên đặt sát thành khay để làm bệ đỡ.
- Bước 3 – Xếp đu đủ và xoài ở phía trước: Đặt hơi nghiêng để tạo độ dốc đẹp, giúp tổng thể mềm mại và tự nhiên.
- Bước 4 – Cài sung vào các khe trống: Các quả sung nhỏ tượng trưng cho sung túc. Hãy đặt đều để tạo điểm nhấn xanh.
- Bước 5 – Trang trí thêm nho hoặc táo: Giúp mâm quả thêm rực rỡ và hấp dẫn.
- Bước 6 – Kiểm tra bố cục lần cuối: Mâm phải gọn, không quá cao, giữ nét truyền thống “Cầu – Dừa – Đủ – Xoài – Sung”.
4. Một số lưu ý cần nắm trước khi bày mâm ngũ quả ngày Tết
4.1. Những điều nên làm để mâm ngũ quả tươi lâu và trang trọng
Chuẩn bị trái cây đúng cách:
- Lau sạch trái cây bằng khăn mềm hoặc khăn ẩm, không rửa trực tiếp dưới nước để tránh làm hỏng lớp phấn tự nhiên.
- Chọn những trái vừa già tới, cứng tay, màu sắc sáng rõ, không chọn quả chín mềm.
- Ưu tiên trái cây còn nguyên cuống, có thêm lá sẽ giúp mâm quả tươi lâu và trông sinh động hơn.
- Chọn trái kích thước vừa phải để dễ sắp xếp và giúp bố cục cân đối.
Về dụng cụ bày trí:
- Sử dụng đĩa hoặc khay sứ cao cấp, màu trắng hoặc men sáng để làm nổi bật màu sắc trái cây.
- Chọn đĩa có lòng sâu hoặc khay có chân cao để tạo sự chắc chắn và trang trọng.
- Tránh dùng đĩa nhựa hoặc đĩa quá trơn khiến trái cây dễ trượt hoặc đổ.
Vị trí đặt mâm ngũ quả:
- Đặt ở trung tâm bàn thờ, nơi cao ráo, sạch sẽ, tránh ánh nắng trực tiếp chiếu vào.
- Không đặt gần nguồn nhiệt như bếp, đèn halogen… để tránh làm trái cây nhanh chín và héo.
- Đảm bảo mâm ngũ quả không che khuất nhang đèn và các vật phẩm thờ cúng khác.
Khi sắp xếp trái cây:
- Sắp trái lớn ở dưới, trái nhỏ ở trên để tạo độ vững.
- Dựa trái cây vào nhau thay vì dùng băng keo hoặc dây cố định, tránh làm rách vỏ và gây mất thẩm mỹ.
- Tạo bố cục hài hòa về màu sắc: xen kẽ vàng – đỏ – xanh – cam để mâm quả rực rỡ và hợp phong thủy.
4.2. Những điều cần kiêng kỵ tuyệt đối khi bày mâm ngũ quả
- Miền Nam: tránh dùng chuối (vì gợi “chúi nhủi”), tránh lê (vì liên tưởng “lê lết”).
- Miền Bắc và miền Trung: không quá khắt khe nhưng vẫn tránh các loại quả mang ý nghĩa không may hoặc quá tối màu.
- Không dùng trái cây giả hoặc quả nhựa vì không thể hiện sự thành kính và mất đi ý nghĩa tâm linh.
- Tránh các loại quả có vết dập, hư hỏng, sâu hoặc thâm vì dễ lan sang các quả khác.
- Không chọn trái cây có mùi quá nồng như mít hoặc sầu riêng vì sẽ lấn át hương thơm bàn thờ.
- Không xếp mâm quá cao hoặc quá nhiều trái, tránh tình trạng mất cân bằng và đổ vỡ.
- Không đặt cùng lúc nhiều loại quả có màu tối vì dễ tạo cảm giác nặng nề, thiếu sinh khí.
Xem thêm: Cách cắm hoa bàn thờ ngày Tết và những điều cấm kỵ
5. So sánh điểm giống và khác biệt khi bày mâm ngũ quả của 3 miền
Mỗi vùng miền đều có văn hóa, quan niệm và sản vật khác nhau, nên cách bày mâm ngũ quả cũng mang những đặc trưng riêng. Tuy vậy, tất cả đều hướng đến lòng thành kính và mong ước một năm mới bình an, đủ đầy.
| Tiêu chí | Điểm giống nhau (Cả 3 miền) | Miền Bắc | Miền Trung | Miền Nam |
| Ý nghĩa | Đều dùng để dâng cúng tổ tiên, cầu may mắn, bình an đầu năm. | Nhấn mạnh sự sum vầy, sung túc, trọn vẹn. | Mong ước may mắn, ấm no, màu sắc tươi sáng. | Tập trung vào ý nghĩa tên gọi: “Cầu – Dừa – Đủ – Xoài – Sung”. |
| Tiêu chí chọn quả | Chọn quả tươi, nguyên cuống, không dập nát; màu sắc hài hòa. | Chuối xanh, bưởi/phật thủ, cam – quýt, táo, nho. | Dưa hấu, thanh long đỏ, mãng cầu, cam – quýt. | Mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung. |
| Màu sắc chủ đạo | Ưa chuộng màu tươi sáng, giàu sức sống như đỏ – vàng – xanh. | Xanh – vàng – đỏ. | Đỏ – vàng – xanh rực rỡ. | Vàng – xanh – đỏ nhẹ nhàng. |
| Nguyên tắc bày trí | Trái lớn làm trụ, trái nhỏ xen kẽ; mâm phải cân đối, vững chắc. | Chuối đặt dưới nâng bưởi; mâm cầu kỳ, chuẩn chỉnh. | Bày tự nhiên, thoáng; dưa hấu đặt 2 bên, thanh long giữa. | Đơn giản; trái lớn sau – trái nhỏ trước để làm rõ ý nghĩa. |
| Phong cách chung | Hài hòa, có tính thẩm mỹ, thể hiện sự chỉn chu của gia chủ. | Cầu kỳ, trang trọng, cân đối. | Gần gũi, tự nhiên, nổi bật màu sắc. | Thuần ý nghĩa, giản dị, dễ thực hiện. |
| Kiêng kỵ | Tránh quả hỏng, quả có mùi quá mạnh và trái cây gây mất thẩm mỹ. | Kiêng lê và chuối vàng. | Ít kiêng, chủ yếu tránh quả hỏng/dập. | Kiêng chuối, kiêng lê; đôi khi tránh táo xanh. |
6. Bật mí cách chọn trái cây bày mâm ngũ quả đẹp
Để có một mâm ngũ quả ngày Tết không chỉ đẹp mắt mà còn giữ được lâu trong suốt những ngày Tết, bạn nên chú ý đến chất lượng và màu sắc của từng loại trái cây. Dưới đây là những kinh nghiệm thực tế được nhiều gia đình áp dụng.
Chọn theo màu sắc hài hòa
- Kết hợp các nhóm màu như đỏ, vàng, xanh, cam, tím để mâm quả nổi bật.
- Tránh tiệp màu quá nhiều, khiến mâm quả mờ nhạt, thiếu điểm nhấn.
- Ưu tiên trái cây có độ bóng tự nhiên để mâm ngũ quả trông rực rỡ dưới ánh nến, ánh đèn bàn thờ.
Chọn theo độ tươi và độ già
- Chọn các loại quả vừa già tới, vỏ cứng và chắc tay.
- Tránh quả chín mềm hoặc chín quá nhanh vì dễ hỏng và gây mùi.
- Các loại bưởi, cam, thanh long… nên chọn quả nặng tay, màu tươi.
Chọn quả nguyên cuống và lá
- Cuống tươi là dấu hiệu trái mới hái, giữ được lâu.
- Trái còn lá tạo cảm giác tươi mới, tự nhiên.
- Đặc biệt hiệu quả với quýt, táo, quất, hồng.
Chọn trái có kích thước vừa phải
- Không nên chọn quả quá to vì gây mất cân bằng.
- Quả quá nhỏ lại khó tạo bố cục chắc chắn.
- Kích thước vừa tầm sẽ giúp mâm quả đẹp và hợp lý hơn.
Ưu tiên trái cây bản địa – theo mùa
- Trái cây theo mùa luôn tươi ngon hơn, giữ được lâu hơn.
- Giá thành hợp lý, dễ mua số lượng phù hợp.
- Đúng hương vị Tết truyền thống của từng vùng.
Chọn theo ý nghĩa phong thủy – tên gọi may mắn
- Mãng cầu: cầu mong thuận lợi
- Dừa: sự tròn đầy
- Đu đủ: đủ đầy, sung túc
- Xoài: xài đủ, không thiếu thốn
- Cam, quýt: mang vận khí tốt
Dùng mâm – đĩa – khay phù hợp
- Đĩa sứ trắng hoặc men hoa văn nhẹ nhàng giúp tôn màu trái cây.
- Khay có chân hoặc đế cao giúp mâm ngũ quả nổi bật và trang nghiêm.
- Các dòng mâm – đĩa của Sứ Long Phương có thiết kế sang trọng, bền men, phù hợp cho mọi kiểu trang trí mâm ngũ quả.
7. Tổng hợp hình ảnh đẹp về mâm ngũ quả ngày Tết
Có thể bạn quan tâm:
- Cách cắm hoa bàn thờ ngày Tết và những điều cấm kỵ
- Tổng hợp văn khấn giao thừa trong nhà, ngoài sân dịp tết
- 30 món ăn ngày Tết đặc trưng ở ba miền Bắc – Trung – Nam
- 10 cách trang trí bàn tiệc Tết cho gia đình thêm sum vầy gắn kết
- 30 ý tưởng trang trí nhà ngày Tết được yêu thích nhất
Thông tin liên hệ:
Công ty Cổ phần Tập đoàn Long Phương
Website: https://store.longphuong.vn/ hoặc https://longphuong.vn/
Hotline: (+84) 989 595 866
Địa chỉ: Cụm CN Hạp Lĩnh, TP Bắc Ninh
Email: info@longphuong.vn
CEO Công ty cổ phần tập đoàn Long Phương với hơn 20 năm tìm tòi và nghiên cứu để có được những công thức, kinh nghiệm làm nghề tốt nhất, Sứ Long Phương đã cho ra đời hơn 400 mẫu mã vè các loại sứ gia dụng, đóng góp đáng kể cho ngành gốm sứ Việt Nam.
